Αν η γοητεία
της Ιλιάδας είναι διαχρονική, αυτό έγκειται κυρίως στο γεγονός ότι οι
κινητήριες δυνάμεις οι οποίες κατευθύνουν τη δράση του ηρώων αυτού του
πολεμικού έπους, δηλαδή η αντιπαλότητα (έρις) και η ανάγκη, αποτελούν τις
αιώνιες σταθερές του ιστορικού γίγνεσθαι. Υπ’ αυτή την έννοια μπορούμε να
θεωρήσουμε το έργο αυτό και ως μια ποιητική αποτύπωση της «πολιτισμογονίας» που
νομοτελειακά διαμορφώνει αενάως τον κόσμο μας. Ενός κόσμου που η εξέλιξή του
αποτελεί μια διαρκή επιβεβαίωση της ηρακλείτειας ρήσης: πόλεμος πάντων πατήρ.
Μας διδάσκει
λοιπόν πολλά πράγματα αυτό το ποίημα, αλλά ίσως το σημαντικότερο όλων είναι ότι
η έρις δεν παιδί της ανάγκης. Και ότι σε καμιά περίπτωση δεν δικαιολογείται η αισιοδοξία πως, εάν εξαλείψουμε την ανάγκη θα
εκλείψει και η αντιπαλότητα.
Και πράγματι,
η σύγκρουση που περιγράφεται στην Ιλιάδα για το «μήλον της έριδος», παρότι
είναι φανερό ότι έχει κόστος δυσανάλογο προς την «αντικειμενική» αξία του
«μήλου», τηρουμένων των αναλογιών κατά εποχή, αποτελεί το διαχρονικό αίτιο πυροδότησης
όλων των πολέμων.
Αυτοί λοιπόν
που τροφοδοτούν σήμερα την παγκόσμια σύγκρουση φαίνεται ότι δεν έχουν διδαχτεί
τίποτε από την Ιλιάδα. Αφού προσπαθούν να φέρουν την παγκόσμια ειρήνη, όχι
εξισορροπώντας, αλλά απαλείφοντας τις δυο αιώνιες σταθερές του ιστορικού
γίγνεσθαι (αντιπαλότητα και ανάγκη) με αιματηρότατους πειραματισμούς αλλαγής
του ιστορικού ρου, καταδικασμένους εξ υπαρχής σε αποτυχία.
Πως πιστεύουν ότι θα το κάνουν αυτό;
