(Α’ μέρος – Το ιστορικό πλαίσιο)
Ο Κίτσος Μαλτέζος (14 Αυγούστου 1921 – 1η Φεβρουαρίου1944) ήταν
Έλληνας φοιτητής που δολοφονήθηκε από την ΟΠΛΑ («Οργάνωση Περιφρούρησης Λαϊκού
Αγώνα» του ΚΚΕ), από άτομα που ήταν μέλη του ΕΛΑΣ σπουδάζουσας.
Γεννήθηκε στην Αθήνα και ήταν γιος του Γιάννη Μαλτέζου –
Μακρυγιάννη και της Φούλας Κωνσταντινίδου. Από την πλευρά του πατέρα του ήταν
εγγονός του καθηγητή του Πολυτεχνείου, Γεώργιου Μαλτέζου, τρισέγγονος του
στρατηγού Ιωάννη Μακρυγιάνη καθώς και απόγονος της παλαιάς οικογένειας Σκουζέ. Αποπεράτωσε τις εγκύκλιες
σπουδές του στα εκπαιδευτήρια Μακρή. Το 1942 ως φοιτητής Νομικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών εντάχθηκε στην Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδας (ΟΚΝΕ), όπου ταχύτατα ανήλθε στην ιεραρχία.
Σύντομα όμως αποχώρησε για να διαγραφεί τελικώς στις αρχές του 1943 από την ίδια την οργάνωση. Λίγο μετά
εντάχθηκε στην ένοπλη αντιστασιακή οργάνωση Ρωµυλία – Αυλών - Νήσοι (ΡΑΝ),
οργάνωση που δεν ελεγχόταν από το ΚΚΕ.
Οι κινήσεις του Μαλτέζου ενόχλησαν κάποια στελέχη του ΚΚΕ, τα
οποία και σχεδίασαν την δολοφονία του αναθέτοντάς την σε τέσσερα άτομα, μεταξύ
των οποίων τα αδέλφια Μικές και Νόνος Κουρουνιώτης ως εκτελεστές, και ο
Φαίδωνας Αντωνόπουλος και Δήμος Χλιόβας σαν ομάδα υποστήριξης. Άπαντες μέλη του
ΕΛΑΣ σπουδάζουσας. Η ενέδρα πραγματοποιήθηκε και την 1η Φεβρουαρίου 1944, ο Κίτσος Μαλτέζος δολοφονήθηκε μπροστά στο άγαλμα του Λόρδου
Βύρωνα, δίπλα στους Στύλους του Ολυμπίου
Διός, απέναντι από το σπίτι του.
Το 1999 ο Πέτρος Μακρής – Στάϊκος (δικηγόρος Αθηνών
και συγγραφέας) κυκλοφόρησε την βιογραφία του Κίτσου Μαλτέζου υπό τον τίτλο: «Ο αγαπημένος των θεών».
Από το βιβλίο αυτό, την ανάγνωση του οποίου θα συνιστούσα ανεπιφύλακτα στον καθένα, αντλήθηκαν όλες οι πληροφορίες του παρόντος.
Ο Μαλτέζος ήταν από τα πλέον προικισμένα παιδιά της γενιάς του
’40. Η ζωή του ήταν γεμάτη δράση και αναζήτηση. Συνδύαζε την προσήλωση στην Πατρίδα με τις αντιπλουτοκρατικές
αντιλήψεις. Επηρεάστηκε, όπως οι περισσότεροι συνομήλικοί
του, από τα μεγάλα ευρωπαϊκά κινήματα του Μεσοπολέμου χωρίς όμως ποτέ να
διαπράξει το λάθος της ξενομανίας και του μιμητισμού. Οραματιζόταν μία νέα Ελλάδα, απαγκιστρωμένη από το διεφθαρμένο
προπολεμικό κατεστημένο.
Από
την παιδική του ηλικία έδειχνε δείγματα μεγάλης ευφυΐας. Έφηβος ακόμη διάβαζε
Νίτσε και Καντ. Έμαθε έτσι να περιφρονεί
το φτηνό και το ασήμαντο, να αποστρέφεται το ανόητο και το επιφανειακό, να
απεχθάνεται το συμβατικό και το υποκριτικό. Ήταν σχετικά απόμακρος και
εσωστρεφής, αλλά με σαφείς ηγετικές και πνευματικές ικανότητες.
Το
1938 εντάσσεται στην ΕΟΝ. Την οργάνωση νεολαίας που ίδρυσε ο Ιωάννης Μεταξάς
και στηριζόταν κυρίως σε γόνους εργατών, αγροτών και γενικότερα χαμηλών
κοινωνικών στρωμάτων. Γίνεται λοχίτης (κάτι σαν λοχαγός) της ΕΟΝ και ξεχωρίζει
για την άψογη εκτέλεση των καθηκόντων του και τις οργανωτικές του ικανότητες.
Τον
Οκτώβρη του 1940, λίγες μέρες πριν την έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου, ο
Μαλτέζος πετυχαίνει στις εισαγωγικές εξετάσεις και μπαίνει στην Νομική. Ζητάει, όπως και πολλοί συνομήλικοί του, να
καταταγεί εθελοντής αλλά κανείς τους δεν γίνεται δεκτός λόγω ηλικίας.
Αρκείται στην σύνταξη προκηρύξεων και στο μοίρασμά τους.
Μετά
έρχεται η Κατοχή. Μες στον δύσκολο χειμώνα του 1941-42 ο Μαλτέζος αποφασίζει να
ενταχθεί σε αντιστασιακή οργάνωση. Εντάσσεται στην ΟΚΝΕ (Ομοσπονδία
Κομμουνιστικών Νεολαίων Ελλάδος), που ήταν ουσιαστικά το νεολαιίστικο παράρτημα
του ΕΑΜ. Η εξέλιξή του μες στην ΟΚΝΕ είναι ταχύτατη, λόγω των αδιαμφισβήτητων
προσόντων του. Αναλαμβάνει καθήκοντα καθοδηγητή για τα νέα μέλη και τον Ιούνιο
του 1942 τοποθετείται εκπρόσωπος του Πανεπιστημίου σε μία τριμελή επιτροπή που
συντόνιζε τις ενέργειες της ΟΚΝΕ στα πανεπιστημιακά ιδρύματα. Σε πολλούς μπορεί
να προκαλεί έκπληξη η ένταξή του σε μια αριστερή οργάνωση, αλλά υπάρχει λογική
εξήγηση για αυτό.
Διότι
το καθεστώς Μεταξά και ειδικότερα η ΕΟΝ, δεν είχε δώσει (ή δεν πρόλαβε να
δώσει) το απαιτούμενο βάρος στην ιδεολογική κατάρτιση των νέων, αλλά στηριζόταν
κυρίως στον αυθόρμητο πατριωτισμό τους και καλλιεργούσε το θεμελιώδες εθνικό
τους φρόνημα. Έτσι, ένας νέος με πατριωτικές αντιλήψεις
μπορούσε εύκολα, κατά την διάρκεια της Κατοχής, να παρασυρθεί από το δήθεν
πατριωτικό προσωπείο των κομμουνιστών και να ενταχθεί στο ΕΑΜ. Ένας
ακόμη λόγος ήταν ότι το ΕΑΜ ήταν πολύ καλά οργανωμένο και είχε τον κατάλληλο
συνωμοτικό μηχανισμό στρατολόγησης στελεχών, λόγω ΚΚΕ. Αν σε όλα αυτά
προσθέσουμε και την συνεχιζόμενη εξαθλίωση του ελληνικού λαού λόγω της Κατοχής,
πράγμα που τον έκανε πιο δεκτικό απέναντι στα υποκριτικά κομμουνιστικά
κηρύγματα υπέρ των αδυνάτων, τότε αντιλαμβανόμαστε γιατί πολλοί νέοι, όπως ο
Κίτσος Μαλτέζος, εντάχθηκαν στο ΕΑΜ και τις παραφυάδες του.
Όμως από το φθινόπωρο
του 1942 στα πανεπιστήμια έχει ήδη αρχίσει να διαφαίνεται η αντιπαλότητα μεταξύ
των φοιτητικών παρατάξεων. Ο Μαλτέζος δεν συμφωνεί με την εμφυλιοπολεμική
τακτική της ΟΚΝΕ και καταλαβαίνει ότι απλά τον χρησιμοποιούν για να πετύχουν
στόχους που δεν έχουν καμία σχέση με τις δικές του επιδιώξεις. Εκείνος δεν επιθυμεί μία σοβιετική Ελλάδα,
αλλά μία μεγάλη και ελεύθερη Ελλάδα με κοινωνική δικαιοσύνη. Έτσι, τους
κατηγορεί ανοικτά για προδοσία του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα, διαφθορά της
νεολαίας και εμφυλιοπολεμική τακτική. Και τον Γενάρη του 1943 αποχωρεί από
την ΟΚΝΕ.
Οι κομμουνιστές,
αμέσως μετά την αποχώρησή του τον διαβάλουν, βγάζοντας την φήμη ότι είναι «ρουφιάνος
των Ιταλών». Αυτός όμως δεν κάμπτεται και η διάθεσή του για δράση παραμένει
ακόρεστη. Τον Μάρτιο του 1943 εντάσσεται στην ΡΑΝ (Ρωμυλία – Αυλών – Νήσοι),
μία ένοπλη εθνική αντιστασιακή οργάνωση που ιδρύθηκε τον Ιανουάριο του 1943 και
το όνομα της παρέπεμπε στις δίκαιες διεκδικήσεις του Ελληνισμού. Η ΡΑΝ
συνεργάζεται στενά με την «Χ» του Γρίβα, τον ΕΔΕΣ Αθηνών, την ΠΕΑΝ, το Εθνικό
Κομιτάτο, την Τρίαινα και άλλες εθνικές οργανώσεις.
Η παρουσία του από
μόνη της είναι ικανή για να προσελκύσει αρκετό κόσμο στην εθνικές οργανώσεις,
και αυτό δεν αργεί να φανεί στα αποτελέσματα των φοιτητικών εκλογών, που
διεξάγονται φυσικά εν μέσω συγκρούσεων με πολλούς τραυματίες εκατέρωθεν.
Το φθινόπωρο του 1943
γράφει και κυκλοφορεί το δοκίμιό του:
«Για την Ελλάδα που έρχεται», ένα συνοπτικό πολιτικό μανιφέστο. Σε αυτό
απορρίπτει την βασιλεία ως ξενόφερτη και βλαβερή για την Ελλάδα, καταδικάζει
τόσο την καπιταλισμό όσο και τον κομμουνισμό και γενικότερα την υλιστική στάση
ζωής. Τάσσεται υπέρ του κρατικού ελέγχου σε μεγάλες επιχειρήσεις και ιδιαίτερα
στις τράπεζες, και είναι υπέρ της προστασίας των μικροϊδιοκτητών.
Την ίδια εποχή, οι
εμφύλιες διαμάχες κλιμακώνονται, τόσο στα βουνά, όσο και στην Αθήνα. Οι
συγκρούσεις είναι σχεδόν καθημερινό φαινόμενο. Οι κομμουνιστές νεολαίοι πλέον
έχουν συνταχτεί στην ΕΠΟΝ, η οποία φυσικά ελέγχεται εξ’ ολοκλήρου από το
ΕΑΜ. Στα Πανεπιστήμια δραστηριοποιείται ενεργά ο ΕΣΑΣ (Εθνικός Σύνδεσμος
Ανώτατων Σχολών), μία φοιτητική οργάνωση με ξεκάθαρη αντικομμουνιστική και
αντιδεξιά πολιτική γραμμή. Οι περισσότεροι φοιτητές από τις εθνικές οργανώσεις,
και φυσικά ο Μαλτέζος, εντάχθηκαν στον ΕΣΑΣ.
Στις 11 Ιανουαρίου
του 1944, Άγγλοι και Αμερικάνοι βομβαρδίζουν τον Πειραιά, με εκατοντάδες
νεκρούς και τραυματίες. Ο ΕΣΑΣ κινητοποιείται άμεσα και αναλαμβάνει την
περίθαλψη των τραυματιών στον χώρο του Πολυτεχνείου, του Πανεπιστημίου και σε
άλλα σημεία. Ο Μαλτέζος έχει
καθοριστική συμμετοχή, αποδεικνύοντας τις ηγετικές και οργανωτικές του
ικανότητες. Οι κομμουνιστές μένουν στο περιθώριο και βλέπουν τις εθνικές
οργανώσεις με ηγέτη τον Μαλτέζο (τον πρώην «δικό» τους) να κυριαρχούν.
Έτσι αποφασίζουν ότι
πρέπει να βγει από την μέση, τόσο για την «αποστασία» του (προς
παραδειγματισμό), όσο και για την «ζημιά» που τους κάνει στην προσέλκυση νέων
μελών. Για τον σκοπό αυτό αναθέτουν στην ΟΠΛΑ την εκτέλεσή του.
Ο οργανωτής της
εκτέλεσης ήταν ο φανατικός κομμουνιστής Άδωνις Κύρου, γόνος μίας μεγάλης και
εύπορης αθηναϊκής οικογένειας. Ο πατέρας του, Αχιλλέας Κύρου, ήταν εκδότης της
γνωστής συντηρητικής εφημερίδας «Εστία».
Ο Κίτσος Μαλτέζος
ήταν μόλις 24 ετών. Ουδέποτε ταυτίστηκε με τους κομμουνιστές. Το πέρασμά του
από την ΟΚΝΕ ήταν απλά ένα στάδιο στην πολιτική διαδρομή ενός νέου ανθρώπου που
ψάχνεται. Πρώτα ήταν στην μεταξική ΕΟΝ, μετά στην ΟΚΝΕ, μετά στην ΡΑΝ
και στον ΕΣΑΣ.
Ο Μαλτέζος δεν
πρόλαβε να δει την προδοσία των οραμάτων του από την μεταπολεμική δεξιά που
καρπώθηκε -χωρίς να το δικαιούται- τα οφέλη από τους αγώνες του Μαλτέζου και
της γενιάς του. Η αριστερά τον δολοφόνησε και η δεξιά γκρέμισε τα όνειρά του,
έστω και μετά θάνατον. Η αριστερά τον διέγραψε από
την μνήμη της, η δεξιά τον αγνόησε. Αυτά
ήταν λογικό να συμβούν, καθώς ο Κίτσος Μαλτέζος δεν ανήκε σε καμία από τις δύο
παρατάξεις. Ανήκε στο Έθνος και στην Πατρίδα του. Ουσιαστικά εξέφρασε την
γνήσια εθνικιστική κοσμοαντίληψη, έστω και αν δεν πολυχρησιμοποιούσε τον όρο Εθνικισμός.
Για τους Έλληνες Εθνικιστές,
ο Κίτσος Μαλτέζος πρέπει να θεωρείται πρότυπο ήρωα και αγωνιστή και σταθερό
σημείο αναφοράς !
ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΚΑΡΑΪΣΚΟΣ