Επειδή τα τελευταία χρόνια γίνεται πολύς λόγος για την παρουσία της εκκλησίας στον κόσμο αλλά και για την αμφισβητούμενη προσφορά της στην κοινωνία και την πολιτεία, θα ήταν καλό να επισημάνουμε κάποια ιστορικά στοιχεία, γιατί η ιστορική αλήθεια είναι πρωτίστως ελευθερία.
Θα πρέπει εξ’ αρχής να τονίσουμε ότι δεν μπορεί κανείς να αμφισβητήσει την ιδιάζουσα σχέση της εκκλησίας με τον Ελληνισμό και τα ελληνικά χαρακτηριστικά της. Γράφει ο ιστορικός Παπαρρηγόπουλος: "Το ελληνικό έθνος δεν διεσώθη, τουλάχιστον δεν διέσωσε την ιστορικήν του αξίαν, ΕΙΜΗ δια της μετά του χριστιανισμού συμμαχίας".
Κατά την βυζαντινή περίοδο η εκκλησία υπήρξε ο φορέας εκείνος που καλλιέργησε και συνέδεσε τους πολίτες σε μια κοινή εκπολιτιστική προσπάθεια, αλλά και μετά την πτώση του Βυζαντίου η εκκλησία ήταν εκείνη που διατήρησε τον Ελληνισμό.
Αν κανείς δει την προσφορά της εκκλησίας στο υπόδουλο γένος θα θαυμάσει πραγματικά. Τι να πρωτοαναφέρουμε: παιδεία, κοινωνική πρόνοια, διασφάλιση των πνευματικών θησαυρών της ανθρωπότητας, καλλιέργεια του ηρωικού φρονήματος, γλώσσα, εθνική συνείδηση.
Αν μέχρι τώρα ομιλούμε ελληνικά και δεν εξισλαμιστήκαμε το οφείλουμε στην εκκλησία και σ αυτούς τους «παπάδες» που κοροϊδευτικά τους αποκαλούν σήμερα που έδωσαν το αίμα τους για να διατηρηθεί η γλώσσα και η πίστη.
Τι να αναφέρει κανείς για τον Μακεδονικό αγώνα, που το Ελληνικό κράτος κώφευε και εθελοτυφλούσε και η εκκλησία μέσω του Πατριαρχείου προέβαινε σε έντονες διαμαρτυρίες, παρεμβάσεις και διαβήματα.
Αναφέρω ονόματα ως ιστορικά ντοκουμέντα όπως ο Πατριάρχης Ιωακείμ ο Γ’, Κορυτσάς Φώτιος, Καστοριάς Γερμανός Καραβαγγέλης, Πελαγονείας Ιωακείμ, Γρεβενών Αιμιλιανός, σύμβολα όλοι αυτοί αντιστάσεως του λαού.
Στην Μικρασιατική καταστροφή η εκκλησία κάνει και εκεί το χρέος της, ο Σμύρνης Χρυσόστομος ενώ μπορούσε να διαφύγει έμεινε εκεί με τον λαό του και κατακρεουργήθηκε, ο Μοσχονησίων Αμβρόσιος, ο Κυδωνιών Γρηγόριος , ο Αμασείας Ευθύμιος, ο Ικονίου Προκόπιος μαζί με πολλούς ακόμα ιερείς μαρτύρησαν υπέρ πίστεως και πατρίδος φρικτά.
Το 1940 η εκκλησία με απόφαση της Ιεράς Συνόδου ευλογεί τα όπλα και η συμβολή της δεν είναι μόνο ηθική και προσευχητική αλλά και οικονομική.
Σήμερα η εκκλησία στηρίζει πνευματικά και οικονομικά εκατομμύρια συνανθρώπους μας που βρίσκονται σε δεινή θέση και δοκιμασία και αυτό είναι πασιφανές.
Θα κλείσω την παρέμβαση μου αυτή με μια θέση ενός καθηγητή πανεπιστημίου:
Η εκκλησία που είναι το χριστιανικό μέτρο δεν αποτελεί μια παρελθοντική έννοια αλλά είναι η δυναμική μεταμόρφωση του εκάστοτε παρόντος. Έχοντας δικά της δοκιμασμένα κριτήρια ηθικής και βιοθεωρίας καλεί τον άνθρωπο κάθε εποχής να την ακολουθήσει για να προσφέρει πληρότητα και ποιότητα ζωής και πραγματική λύτρωση από την ανεστιότητα του παρόντος τον πόνο και τον θάνατο.
--Μιλτιάδης