Από το βιβλίο του Gυstave
Glotz «Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ “ΠΟΛΙΣ”», εκδόσεις του Μορφωτικού
Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1994 [ΕΙΣΑΓΩΓΗ – Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ (Α'
– OΙ ΘΕΩΡΙΕΣ), σελίδες
11 – 12].
«Το πιο χτυπητό γνώρισμα της αρχαίας Έλλάδας, η βαθύτερη αίτία όλων των έπιτευγμάτων
της και όλων των άδυναμιων της βρίσκεται στο διαμελισμό της σε άπειρες πόλεις που
αποτελούσαν ισάριθμα κράτη. Όλες οι αντιλήψεις
οι συναφείς με εναν τέτοιον κατακερματισμό
ηταν τόσο βαθιά ριζωμένες στην έλληνικη συνείδηση, πού τον 4ο αιώνα τα πιο περίσκεπτα πνεύματα θεωρούσαν την
ϋπαρξη της πόλης φυσικό φαινόμενο. Δεν μπορούσαν νά φανταστούν αλλον τρόπο όμαδικου
βίου άνθρώπων άληθινά άξιων νά λέγονται άνθρωποι. Ο Αριστοτέλης ό ίδιος φτάνει νά
θεωρήσει το άποτέλεσμα αίτία, και να όρίσει οχι τον 'Έλληνα, άλλά τόν άνθρωπο ώς
πολιτικόν ζώον. Κατά τη γνώμη του,
ύπάρχουν δύο είδη άνθρώπων : έκείνοι πού λιμνάζουν σε άμορφες καί άπολίτιστες άνθρώπινες
όμάοες η σχηματίζουν τεράστια κοπάδια
μέσα σε μοναρχίες με τερατώδεις διαστάσεις, και εκείνοι πού συνεταιρίζονται αρμονικά
σχηματίζοντας πόλεις. Οι πρώτοι
εχουν γεννηθεi σκλάβοι, γιά νά επιτρέψουν στούς δεύτερους νά πετύχουν μιαν άνώτερη
όργάνωση. Οι γεωγραφικές συνθηκες
της Έλλάδας συνέβαλαν πραγματικά στη διαμόρφωση της ιστορικης φυσιογνωμίας της.
Κατακερματισμένη άπό τη συνεχη συνάντηση της θάλασσας καt του
βουνού, παρουσιάζει παντου στενές κοιλάδες πλαισιωμένες με ύψώματα πού μόνη εϋκολη
οιέξοοό τους εχουν τίς άκτές. Σχηματίζονται ετσι άναρίθμητες μικρές περιοχές, πού
ή καθεμιά τους γίνεται τό φυσικό
πλαίσιο μιας μικρης κοινωνίας. Ό φυσικός κατακερματισμός καθορίζει η τουλάχιστον εύκολύνει τον πολιτικό κατακερματισμό.
Κάθε διαμέρισμα και ξεχωριστό κράτος. Αν φανταστεϊ κανείς, μέσα σε μιά κλειστη κοιλάδα,
λιβάδια κοντά σε ρυάκια, δάση στίς
πλαγιές, άκόμη άγρούς, άμπέλια καί λιόφυτα αρκετά για νά ζήσουν μερικές δεκάδες
χιλιάδες κάτοικοι, σπάνια πανω απο τις εκατό, ενα ύψωμα που να μπορει να χρησιμεύσει
για καταφύγιο σέ περίπτωση έπίθεσης, καί ενα λιμάνι για τίς έξωτερικες έπαφές, θα
σχηματίσει την εικόνα αυτού πού γιά εναν 'Έλληνα ηταν ενα αύτόνομο καί κυρίαρχο
κράτος.
Δεν μπορούμε νά πουμε ώστόσο ότι μόνη αίτία γιά τη δημιουργια της πόλης, ήταν ενα αναποφευκτο
πεπρωμενο, η πανισχυρη επίδραση
της γης στον άνθρωπο. Απόδειξη είναι ότι ό 'Αριστοτέλης δεν το σκέφτεται κάν, όταν
θεωρεί τον άνθρωπο ον «πολιτικό».'Εξ άλλου στη Μικρά Ασία καί στην 'Ιταλία οι γεωγραφικες συνθήκες, ήταν πολύ διαφορετικες
απο τις συνθήκες που κυριαρχουσαν στην κυριως Ελλάδα : τα βουνα ήταν λιγότερο χαώδη καί πιο χαμηλά, οι πεδιάδες
πιο έκτεταμένες, οι έπικοινωνίες πιο εύκολες κι όμως οι Έλληνες επανέλαβαν με
άκάματη άκρίβεια τον τύπο του πολιτεύματος πού είχαν διαμορφώσει στα μέτρα
χωρών περισσότερο τεμαχισμένων και περιορισμένων. Πρέπει λοιπόν νά παραδεχτούμε
ότι, κατά τη διαμόρφωση της πόλης, με την έπίδραση του περιβάλλοντος
συνδυάστηκαν και οι ιστορικές
περιστάσεις.»
--Α.Κ.