Η τεράστια και διαχρονική πολιτική σημασία της σκέψεως και των θέσεων του Ίωνα Δραγούμη είναι ότι εκφράζει έναν Εθνικισμό μεταορθολογικό, ναι μεν έλλογο και λειτουργικό, αλλά συνάμα εμπνευσιακό και οραματικό. Έναν Εθνικισμό ανθρωποκεντρικό και προσωποκρατικό, με βαθύ σεβασμό στο ανθρώπινο πρόσωπο, συναρθρωμένο με την ΛαΪκή Κοινότητα και προσηλωμένο στις αρχές του Κοινοτισμού (συνεπώς και της αμεσδημοκρατίας), έναν Εθνικισμό ο οποίος απορρέει από τον Ελληνικό Πολιτισμό, τον συντηρεί και τον εξελίσσει, ενώ υπαγορεύει τα καθήκοντα, υπερασπίζεται τις ελευθερίες και υποστηρίζει τα δικαιώματα των Ελλήνων. Αυτά αποτελούν την μεγάλη ιδεολογική παρακαταθήκη του Δραγούμη προς εμάς.
Τα πυρηνικά αξιακά του προτάγματα είναι:
Η Ελευθερία, ως εθνική ελευθερία-αυτοδιάθεση των υποδούλων
Ελλήνων (σήμερα Κύπρος & Βόρειος Ήπειρος), αλλά και στο επίπεδο της ατομικής
αυθυπαρξίας του ανθρώπου που σφυρηλατείται σε προσωπική οντότητα.
Ο Πολιτισμός, ως «νομιμοποιητική» βάση της αξίας του Έθνους,
το οποίο αποτελεί το «κατ΄εξοχήν» υποκείμενο της Ιστορίας.
Ο Δραγούμης εκφράζει έναν απαρτιωμένο ανθρωπιστικό εθνικισμό.
Αναφέρει χαρακτηριστικά: «Ακουμπώντας στο
έθνος μου να γίνω πιο άνθρωπος. Δεν μπορεί κανείς να είναι άνθρωπος ξεχνώντας την
καταγωγή του. Να θυμάται κανείς από πού βγήκε, που μεγάλωσε, ποιο έθνος τον
ανέθρεψε. Μου αρέσει να βλέπει κανείς τους δεσμούς του. Αυτό θα πει ελευθερία».
Για την σύνδεση του Έθνους με τον πολιτισμό γράφει: «Ποιος
είναι ο τελικός των εθνών, πες τον προορισμό, πες τον αποστολή; Ο πολιτισμός!
Να ένα έργο άξιο για τα έθνη, έργο αληθινά ανθρώπινο. Να η δικαιολογία των
εθνών. Να πως τα έθνη είναι χρήσιμα στην ανθρωπότητα και να που έσφαλε ο Μαρξ
πολεμώντας τα έθνη. Πολιτισμούς γεννούν
τα έθνη και αυτά μονάχα. Δεν φθάνει όμως να είναι ένα έθνος πολιτισμένο, πρέπει
να είναι πολιτισμένο και από δικό του πολιτισμό. Σε αυτό λοιπόν χρησιμεύουν τα
έθνη. Οι πολιτισμοί γεννιούνται ο καθένας σε κάποια πατρίδα, σε κάποια εποχή
και σε κάποιο έθνος. Έξω από αυτά δεν μπορεί να σταθεί πολιτισμός».
Απάνθισμα
από τις γνώμες του Ίωνα Δραγούμη
Για τον Εθνικισμό: «Ο εθνικισμός είναι μορφή
ενέργειας. Όλοι λοιπόν οι ενεργητικοί άνθρωποι είναι εθνικιστές, είτε το ξέρουν
είτε όχι. Ο διεθνιστής είναι στοιχείο θανάτου για το έθνος του».
Γιά την παιδεία: «Τα Ελληνικά σχολεία
είναι για 2 σκοπούς: να ανοίγουν τα μυαλά και να φουσκώνουν το παιδί με τον
εθνισμό του. Η παράδοση είναι ο σύνδεσμος των ατόμων μίας φυλής, τωρινών και
περασμένων, που τα κάνει έθνος. Ιστορία είναι η συνείδηση του συνδέσμου αυτού.
Να νοιώθεις την καταγωγή σου, την συνέχεια του εθνικού εγώ σου, την ιστορία που
σου κάνει συνειδητό το πέρασμα του έθνους σου μέσα στους αιώνες».
Για τους νεοραγιάδες: «Τι θα πει ραγιάς; Ραγιάς
είναι εκείνος που τρέμει τους μπάτσους του Τούρκου, που είναι σκλάβος του φόβου
του. Ο ραγιάς είναι μισός άνθρωπος. Την ραγιαδοσύνη του την ονομάζει αναγκαία
φρονιμάδα. Τον κυνηγάς και κρύβεται. Τον δέρνεις και ακόμα σκύβει. Τον
σκοτώνεις και σωπαίνει».
Για την πολυδιάστατη λειτουργία του Πατριωτισμού: «Μόνο
εμείς, όσοι νοιώθουμε την δική μας την πατρίδα, μπορούμε να νοιώσουμε και των
άλλων τις πατρίδες. Πρώτα πρέπει να νοιώσω τον εαυτό μου καλά, έπειτα καλά το
έθνος μου και έτσι φθάνω στην ανθρωπότητα. Όσοι λένε πως είναι κοσμοπολίτες και
δεν περνούν από όλα αυτά τα στάδια δεν μπορούν να νοιώσουν την ανθρωπότητα».
Για τους ευτελείς πολιτικάντηδες: «Το
Σύνταγμα θέλησε να δώσει στο έθνος αντιπροσώπους και είπε να υπάρχουν
βουλευτές. Επρόκειτο αυτοί οι βουλευτές να αντιπροσωπεύσουν το έθνος. Αλλά η
πραγματικότητα τα χάλασε και οι βουλευτές δεν είχαν κανένα συμφέρον να
καταγίνουν με το έθνος. Τέτοιοι μια φορά δεν είναι. Για όνομα του Θεού, βρείτε
άλλους να αντιπροσωπεύσουν το έθνος».
Για την Ενωμένη Ευρώπη: «Ναι, το βλέπω πως η
Ευρώπη ενώνεται, πως τα έθνη και οι φυλές ζυγώνουν η μία την άλλη. Αλλά εγώ
είμαι ένας και εγώ θα ακουμπήσω επάνω στους γύρω μου ανθρώπους. Και αυτοί είναι
οι Έλληνες».
--Α.Κ.