(...) «Τα
πρώτα πολιτιστικά και πολιτικά κινήματα τα οποία συσχετίζονται με τον ιταλικό
φασισμό εξέφρασαν εξ αρχής μιαν επικριτική τοποθέτηση, έντονα επικεντρωμένη κατά της φιλοσοφικής
κυριαρχίας του ορθολογισμού. Το ίδιο το
πολιτικό μανιφέστο των φουτουριστών εμπεριέχει την κεντρική ιδέα αυτής της
κριτικής, με την δήλωσή τους : «το ένστικτο πρέπει ν’ αντικαταστήσει την
λογική». Όμως σ’ εκείνη την περίοδο, το προφασιστικό κίνημα των φουτουριστών
δεν είχε αποκτήσει ακόμη την πλήρη ιδεολογική ή αισθητική του απαρτίωση κι εξέφραζε μιαν έμμονη λατρεία, ακόμη κι απέναντι στα πλέον αδιάφορα ή ενοχλητικά
χαρακτηριστικά του σύγχρονου τους «μοντέρνου» κόσμου (είναι διάσημο ένα ποίημα
του Φίλιπο Τομάζο Μαρινέττι αφιερωμένο σε μια ατμομηχανή, ενώ υπάρχουν
πολυάριθμες ευλαβείς αναφορές τους στην τεχνολογία).
Ο φουτουρισμός
έδρασε ως μια ιδιάζουσα υπέρβαση του ορθολογισμού,
εκδηλώνοντας μια μοναδική
προτίμηση σ’ έναν ιδιότυπο τεχνολογικό ανορθολογισμό και ταυτόχρονα υμνώντας μιαν ατημέλητη και ηρωική ζωή. Ο
ίδιος ο Μαρινέττι όταν του ζητήθηκε να ορίσει τον φουτουρισμό, τον περιέγραψε
ως ένα άθροισμα εθνικισμού και αναρχίας, ενώ οι φουτουριστές δεν δίστασαν να
υιοθετήσουν ακραίες μηδενιστικές θέσεις.
Την ίδια
περίοδο στην Γαλλία, ο Ντρυ λα Ροσέλ, ένας νεαρός Γάλλος διανοούμενος, ο οποίος
τραυματίστηκε σχεδόν θανάσιμα τρεις φορές στον Α’ Μεγάλο Πόλεμο, σφραγισμένος ανεξάλειπτα από
την φρίκη του σφαγείου στο Βερντέν, υιοθέτησε παρόμοιες ανορθολογικές
πεποιθήσεις. Η εμπλοκή του με τους σουρεαλιστές και με το κίνημα του ντανταϊσμού αναδεικνύει την
πνευματική αγωνία του, τον εσωτερικό του αγώνα να αποδράσει από τις ασφυκτικές
συντεταγμένες του ορθολογισμού. Σ’ αυτήν την φάση της πνευματικής του πορείας ο
μεγάλος διανοούμενος δεν ορίζει προς πιά
κατεύθυνση κινείται αυτή του η «απόδραση» και
για ποιόν ευρύτερο σκοπό προτίθεται να λειτουργήσει.
Τόσο στην
περίπτωση των φουτουριστών, όσο και στην περίπτωση του Ντρυ λα Ροσέλ και πολλών
άλλων, αυτήν την περίοδο το μοναδικό επαρκές άλλοθι για την αίσθηση της
ιδεολογικής τους κενότητας υπήρξε ο μηδενισμός. Αργότερα, εγκαταλείποντας το
αρχικό τους ιδεολογικό τραύλισμα θα συμμετάσχουν στον σχηματισμό του Πνεύματος
της Άλλης Ευρώπης και ξεπερνώντας δραστικά τον μηδενισμό θα συνδεθούν άρρηκτα
και θα ταυτιστούν με τον φασισμό.
Σιγά – σιγά
όλοι οι Εθνικιστές κι επαναστάτες διανοούμενοι θ’ αντιληφθούν πως η ανθρώπινη
ύπαρξη κυριαρχείται πολύ περισσότερο από
βαθειά ριζωμένες ενστικτώδεις δυνάμεις παρά από την λογική. Η ψυχανάλυση, που
μόλις έχει σχηματοποιηθεί σε συστηματική πράξη, φθάνει σε ανάλογα συμπεράσματα,
αν και ιδωμένα από μια κατατονική, χλιαρή και διαλυτική οπτική. Η θεμελιώδης
διαφορά που υφίσταται μεταξύ των ψυχαναλυτικών σχολών και του Πνεύματος της
Άλλης Ευρώπης που προσεγγίζουμε, έγκειται στο ότι οι πρώτες περιορίζονται στην
δήλωση ύπαρξης δυνάμεων που λειτουργούν σε εξωλογικό υποσυνείδητο επίπεδο και
στην αναλυτική τους εξέταση. Αντίθετα, η φασιστική θεώρηση αναδεικνύει και
κηρύττει δυνάμεις τέτοιου χαρακτήρα, δυνάμεις οι οποίες συναγωνίζονται με την
θέληση για την δημιουργία και την μορφοποίηση αξιών και όρων ζωής, που
αποσκοπούν να εξευγενίσουν τον άνθρωπο, ολοκληρώνοντας τον μέσω της διοχέτευσης
του βαθύτερου ζωικού είναι σε μιαν ανώτερη συνείδηση.»
--Α.Κ.