Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ
«ΑΛΛΗΣ» ΕΥΡΩΠΗΣ
Ο γερμανικός
εθνικοσοσιαλισμός μυθοποιεί τους ίδιους τους ήρωές του.
Ο χαρισματικός
συγγραφέας Χανς Γιόστ, ο μεγαλύτερος λογοτέχνης της Εθνικοσοσιαλιστικής
Γερμανίας, έγραψε την βιογραφία του Άλμπερτ Λέο Σλάγκετερ, του εκτελεσμένου από τα γαλλικά κατοχικά
στρατεύματα αγωνιστή, αποδίδοντας με
εξαιρετική μαεστρία την υπεράνθρωπη διάσταση του χαρακτήρα του, διάσταση που
ταύτισε τον γενναίο πολεμιστή με το νιτσεϊκό αρχέτυπο του ήρωα.
Ανάλογη υπήρξε
η μετουσίωση της προσωπικότητας του δολοφονημένου από τους μπολσεβίκους
ταγματεφοδίτη Χόρστ Βέσσελ, που απετέλεσε το ηρωικό πρότυπο της Χιτλερικής
Νεολαίας και δοξάστηκε από τον Δόκτορα Γκαίμπελς. Αξίζει να επισημανθεί
πως η περιβόητη φράση «όταν ακούω την λέξη κουλτούρα τραβάω το περίστροφό μου» (και
οι ποικίλες παραλλαγές της) που αποδίδεται εσφαλμένα στον Χέρμαν Γκαίρινγκ, λέχθηκε από το στόμα
ενός από τα πρόσωπα του «Σλάγκετερ», είναι δηλαδή φράση του Γιόστ. Μέσα στο γενικό αξιακό και συμβολικό περιεχόμενο
του συνολικού έργου, η φράση αυτή
σφραγίζει, ως αναγκαία κορύφωσή του, την
καταδίκη του ορθολογικού πολιτισμού και της στρουθοκαμηλικής αναζήτησής του που
αρνείται φοβικά να μιλήσει για το πλέον οριακό γεγονός της ανθρώπινης ζωής τον
πόλεμο, την μάχη και τον θάνατο.
Κι άλλοι
συγγραφείς καταλήγουν σε παρόμοια συμπεράσματα, ενώ πιθανότατα ο Λουί Φερντινάν
Σελίν είναι εκείνος που φθάνει σε κάποιες πλέον ακραίες αισθητικές θέσεις. Για να προσεγγιστεί η ουσία του δικού του συνολικού έργου, είναι αναγκαίο να
αναζητηθεί μεθοδικά το απόλυτο και υπερλογικό του στοιχείο.
Κάθε μία από τις
νουβέλες του μας δείχνει κάποιες
προσωπικότητες που βρίσκονται ολότελα έξω από κάθε φορμαλισμό. Τα όνειρα, οι
αιφνίδιες και αντιδογματικές ψευδαισθήσεις, αφορούν σχεδόν πάγια χαρακτηριστικά
των γραπτών του, τα οποία είναι μεν συνήθη στους περισσότερους λογοτέχνες αυτού
του ιδεολογικού χώρου, αλλά στον Σελίν βρήκαν τον πλέον προσοντούχο αντιπρόσωπό
τους.
Ο Μπούτρος, ο
πρωταγωνιστής ήρωας του βιβλίου του Ντρυ λα Ροσέλ «Μιά γυναίκα στο παράθυρό
της», παρά το ότι είναι ένας Έλληνας κομμουνιστής, υιοθετεί τυπικές,
χαρακτηριστικές νιτσεϊκές θέσεις.
Ο ίδιος ο σφοδρός έρωτάς του, προς την ηρωίδα
του έργου Μαργκώ γεννιέται ολότελα
απρόσμενα, κράμα περηφάνιας κι εξωλογικού ενστίκτου. Ο Σεμμελβάϊς, ο
πρωταγωνιστής του ομώνυμου έργου του Σελίν, αν και προχωρεί μ’ εμπειρική,
λογική και συστηματική μορφή την επιστημονική έρευνά του γιά την οστρακιά, δεν
αποφεύγει την τελική βύθισή του σ’ ένα απερίσκεπτο κι ενστικτώδες χαοτικό
σύμπαν.
Το ίδιο συμβαίνει
με τον σπουδαίο Γερμανοαυστριακό συγγραφέα του φανταστικού Γκούσταφ Μέϋρινκ
(ψευδώνυμο του Γκούσταφ Μάγιερ) που εκπόνησε με εμβρίθεια στο άρτιο εργαστήρι
του μυαλού του δυό ξεχωριστές νουβέλες «Το γκόλεμ» και το «Πράσινο πρόσωπο»,
στις οποίες αποκαλύπτονται φανταστικά, ανύπαρκτα όντα και δρούν στον φυσικό
κόσμο, μάλιστα δε συγκρουόμενα με το πεπρωμένο τους.
Το «γκόλεμ», τρομερό φονικό τέρας
δημιουργημένο από την καμπαλιστική μαγεία του ραβίνου της Πράγας στρέφεται
τελικά ενάντια στον δημιουργό του. Η νουβέλα που εκτυλίσσεται σ’ έναν ονειρικό κόσμο, σε μιαν «ονειρόχωρα»,
κατορθώνει να δημιουργήσει μια ζοφερή ψυχαναγκαστική ατμόσφαιρα ανήσυχων προαισθημάτων κι ενοχλητικών
αισθητικών συνθέσεων.
Οι Γάλλοι
Εθνικιστές συγγραφείς έπρεπε να δομήσουν την λογοτεχνική τους παραγωγή
προσπαθώντας να υπερβούν δύο εμπόδια που στην αρχή φάνηκαν ανυπέρβλητα : αφ’
ενός τον παραδοσιακό καρτεσιανισμό της
γαλλικής σκέψης, από τον οποίον ο τιτάνιος Μπρασιγιάκ δεν μπόρεσε ν’ απεκδυθεί
μέχρι το τελευταίο του έργο, τα «Ποιήματα της Φρεν» (γραμμένα στην ομώνυμη
φυλακή).
Αφ’ ετέρου, δεν πρέπει να λησμονούμε
ότι ο γαλλικός Επαναστατικός Εθνικισμός ήταν κατά πολύ επηρεασμένος από
τον Σαρλ Μωράς, τον διανοούμενο αρχηγό της «Γαλλικής Δράσης» (Action Francaise) που εφήρμοζε μια
λατρεία νεοκλασικιστικού χαρακτήρα προς την λογική.
Ίσως αυτά τα στοιχεία να
αποτελούν ταυτόχρονα και την αιτία για
την ελλειμματική προθυμία υπέρβασης που επέδειξαν οι Γάλλοι Εθνικιστές, από την
εποχή του ρομαντικού Σατωμπριάν έως τους
στρατευμένους Σελίν, Λα Ροσέλ και Μπρασιγιάκ, οι οποίοι αναπληρωτικά και
αντισταθμιστικά υιοθέτησαν περισσότερο ακραίες αντιορθολογικές τοποθετήσεις.
Όπως και νάχει, δεν χωρεί ούτε η μικρότερη αμφιβολία πως αν όλοι οι
Ιταλοί Εθνικιστές συγγραφείς της υπό εξέταση περιόδου, (καθώς κι οι Βρετανοί,
Γάλλοι και κυρίως Γερμανοί ομοϊδεάτες τους), δεν είχαν βρει στον φασισμό την
διέξοδο της αναζήτησής τους, θα κατέληγαν σ ένα μηδενισμό νέο-αναρχικού τύπου.
Ο αντιφασίστας μελετητής του φασισμού
Άλασταιρ Χάμιλτον στο διάσημο βιβλίο του « Η γοητεία του φασισμού – Μια
μελέτη των διανοουμένων και του φασισμού 1919-1945», αναφέρει χαρακτηριστικά
πως όλοι αυτοί οι στοχαστές βρήκαν στην
φασιστική πνευματικότητα την λυτρωτική τους «ψευδαίσθηση». Πράγματι, μπορεί
κάποιος ν’ ανιχνεύσει τεκμαρτά αυτόν τον
σπερματικό μηδενισμό αναρχικού χαρακτήρα στα πρώιμα κείμενα των φουτουριστών, στα μανιφέστα των πρώτων Γάλλων
φασιστών, καθώς και στην χαραυγή του ισπανικού φασισμού.
---συνεχίζεται---